18 października w całej Europie przypominamy o ofiarach handlu ludźmi i konieczności przeciwdziałania temu zjawisku.

Zgodnie z art. 115 § 22 Kodeksu karnego handel ludźmi obejmuje werbowanie, transport, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z użyciem środków przymusu lub nadużycia, w celu jej wykorzystania.

Czym jest handel ludźmi w świetle przepisów

  • przemocy lub groźby bezprawnej,
  • uprowadzenia,
  • podstępu lub wprowadzenia w błąd, także wykorzystania błędu czy niezdolności do rozeznania,
  • nadużycia zależności, trudnego położenia lub bezradności,
  • udzielenia lub przyjęcia korzyści przez opiekuna lub nadzorcę ofiary,

Chodzi o wykorzystanie człowieka – nawet za jego zgodą – m.in. do prostytucji, pornografii, innych form przemocy seksualnej, pracy lub usług przymusowych, żebractwa, niewolnictwa, działań poniżających godność albo nielegalnego pobrania komórek, tkanek czy narządów. Jeśli ofiarą jest małoletni, czyn stanowi handel ludźmi niezależnie od użytych metod.

Art. 189a Kodeksu karnego przewiduje za handel ludźmi karę pozbawienia wolności od 3 do 20 lat, a za przygotowanie do tego przestępstwa – od 3 miesięcy do 5 lat.

W praktyce ofiarami są najczęściej kobiety i dzieci wykorzystywane seksualnie, ale poszkodowani bywają także mężczyźni. W Polsce prostytuowanie się nie jest karalne; przestępstwem jest natomiast zmuszanie, nakłanianie lub ułatwianie prostytucji w celu osiągnięcia korzyści.


Handel ludźmi narusza podstawowe prawa człowieka: wolność, godność, prawo do decydowania o sobie. Często towarzyszą mu inne przestępstwa, takie jak:

  • przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności,
  • naruszenie nietykalności cielesnej i uszkodzenia ciała,
  • przestępstwa przeciwko prawom pracowniczym,
  • udział i kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą,
  • oszustwa,
  • przestępstwa przeciwko wolności,
  • fałszowanie i używanie fałszywych dokumentów,
  • nielegalne przekraczanie granicy,
  • kradzieże, w tym rozboje.

Proceder często ma charakter transgraniczny. Polska jest jednocześnie krajem pochodzenia ofiar wykorzystywanych za granicą, państwem docelowym (zwłaszcza dla osób z Europy Wschodniej i Azji) oraz krajem tranzytu do Europy Zachodniej. Organy państwa prowadzą diagnozę, monitoring, szkolenia i zmiany w prawie, dostosowując działania do nowych metod werbunku. Najczęściej identyfikowaną formą wykorzystania w Polsce jest praca i usługi o charakterze przymusowym.

Policja prowadzi profilaktykę wśród dzieci i młodzieży, uczestniczy w spotkaniach w szkołach, kontroluje agencje towarzyskie, salony masażu, hotele i dworce, monitoruje drogi pod kątem ujawniania osób przebywających nielegalnie oraz inicjuje kampanie informacyjne i materiały edukacyjne.

Jak się chronić przed handlem ludźmi

  • zachowuj ostrożność wobec „zbyt dobrych” ofert pracy, wyjazdów i pośrednictwa,
  • nie ufaj osobom obiecującym natychmiastową pomoc w zorganizowaniu wyjazdu,
  • sprawdzaj ogłoszenia i reklamy kuszące łatwą, dobrze płatną pracą bez kwalifikacji, zwłaszcza w internecie.

Szczególną uwagę zwracajmy na dzieci – samotne przekraczanie granicy lub podróż bez opieki rodziców może być sygnałem zagrożenia handlem ludźmi.

Pamiętaj: nikt nie ma prawa więzić, przetrzymywać ani zmuszać Cię do czegokolwiek – także do pracy.

O problemie należy mówić nie tylko 18 października. Stała edukacja i czujność pomagają zapobiegać tragediom.

Gdzie szukać pomocy

W Polsce działa Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne (KCIK) dla ofiar handlu ludźmi, finansowane przez MSWiA.

Do zadań KCIK należą m.in.:

  • identyfikacja ofiar,
  • działania interwencyjne,
  • prowadzenie schronisk,
  • kompleksowe wsparcie (zakwaterowanie, pomoc medyczna i psychologiczna, konsultacje prawne),
  • poradnictwo prewencyjne,
  • konsultacje dla instytucji i organizacji.

Całodobowy telefon zaufania dla ofiar i świadków handlu ludźmi: 22 628 01 20

Wybrane organizacje wspierające:

Fundacja przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu „La Strada”
00-956 Warszawa 10
tel./fax (+48 22) 622 19 85
telefon zaufania: (+48 22) 628 99 99

Fundacja Dzieci Niczyje
ul. Walecznych 59, 03-926 Warszawa
tel. (+48 22) 616 16 69

ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi
skr. poczt. 127, 00-958 Warszawa 66
24h linia wsparcia: 0 801 24 70 70
tel. (+48 22) 654 70 70
fax (+48 22) 654 79 73

Przydatne instytucje: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwo Sprawiedliwości, Narodowy Fundusz Zdrowia, Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne.

Źródło: KGP, gov.pl, proszowice.policja.gov.pl