W ostatnich latach w Polsce obserwuje się coraz więcej przypadków chorób odkleszczowych. Co więcej, kleszcze pojawiają się nie tylko w lasach – coraz częściej znajdowane są na miejskich trawnikach, w parkach, a nawet przy osiedlach czy przedszkolach. Dlatego warto znać aktualną sytuację, zagrożenia oraz skuteczne sposoby ochrony przed ukąszeniem.
Gdzie i kiedy najczęściej można spotkać kleszcza?
Sezon aktywności kleszczy zaczyna się coraz wcześniej i trwa dłużej. Największe zagrożenie przypada na maj-czerwiec oraz wrzesień-październik, ale łagodne zimy sprawiają, że kleszcze bywają aktywne przez cały rok. Wystarczy temperatura powyżej 4–5°C, by zaczęły żerować. Najczęściej spotyka się je w wilgotnych, zalesionych terenach, na obrzeżach lasów, w wysokiej trawie, zaroślach i na łąkach. Obecne są również w miejskich parkach, ogrodach i działkach. Kleszcz najczęściej czai się na roślinach do wysokości 1,5 metra, czekając, aż przechodzący człowiek lub zwierzę otrze się o liście.
Jakie choroby przenoszą kleszcze?
Najpoważniejsze choroby przenoszone przez kleszcze w Polsce to borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Borelioza, wywoływana przez bakterie z rodzaju Borrelia, objawia się m.in. rumieniem wędrującym, gorączką, bólem mięśni i stawów, a w dalszej fazie może prowadzić do problemów neurologicznych czy kardiologicznych. Wymaga leczenia antybiotykami, a im wcześniej zostanie wykryta, tym większe szanse na pełne wyleczenie.
Z kolei kleszczowe zapalenie mózgu to wirusowa choroba atakująca układ nerwowy. Jej pierwsza faza przypomina grypę, ale druga – neurologiczna – może prowadzić do poważnych powikłań, w tym niedowładów, a nawet zgonu. Na tę chorobę dostępna jest szczepionka, którą warto rozważyć szczególnie wtedy, gdy często przebywamy w terenach zielonych.
Jak skutecznie się chronić? Naturalne i sprawdzone metody
Najważniejszym elementem profilaktyki jest unikanie kontaktu z kleszczem. Oto kilka sprawdzonych sposobów, które warto wprowadzić w życie:
Odpowiedni strój: Długie spodnie, zakryte buty, bluzka z długim rękawem, czapka – to podstawa. Ubranie powinno być jasne, by łatwiej zauważyć intruza.
Naturalne odstraszacze: Kleszcze nie znoszą zapachu niektórych olejków eterycznych. Skuteczne będą m.in. olejek z trawy cytrynowej, eukaliptusa cytrynowego, lawendowy, goździkowy, geraniowy czy z drzewa herbacianego. Można je stosować w formie sprayu na skórę i odzież, pamiętając o regularnym odświeżaniu aplikacji.
Zachowanie ostrożności: Podczas spacerów omijajmy wysoką trawę, gęste zarośla i trzymajmy się środka ścieżek. Po powrocie do domu zawsze warto dokładnie obejrzeć ciało – szczególnie pachwiny, zgięcia kolan, pachy, szyję i skórę głowy.
Ogród bezpieczny dla ludzi: Regularne koszenie trawnika, usuwanie chwastów i zalegających liści ogranicza liczbę kleszczy. Warto posadzić w ogrodzie rośliny o zapachu odstraszającym kleszcze, np. lawendę, miętę, wrotycz czy rozmaryn.
A jeśli kleszcz już się wkłuł?
Działaj szybko. Najlepiej usunąć kleszcza pęsetą lub specjalnym przyrządem, chwytając go jak najbliżej skóry i wyciągając zdecydowanym ruchem. Nie smaruj, nie przypalaj – to tylko pogarsza sprawę. Miejsce po ukąszeniu należy zdezynfekować, a przez kolejne dni obserwować skórę i samopoczucie. W przypadku pojawienia się rumienia lub objawów grypopodobnych, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Kleszcze są częścią naszego środowiska i całkowicie się ich nie pozbędziemy. Ale dzięki odpowiedniej wiedzy, czujności i kilku prostym zasadom, możemy skutecznie ograniczyć ryzyko i cieszyć się latem bez obaw.
