W Krakowie zakończyła się kolejna edycja największego literackiego wydarzenia w Polsce. Organizatorzy podają, że w cztery dni ekspo odwiedziło około 59 tysięcy czytelników, pojawiło się 500 wydawców i ponad tysiąc autorów. Gości od wejścia witało motto z Reymonta: „nie jestem maszyną, jestem człowiekiem” – hasło, które dobrze oddało charakter spotkań nastawionych na rozmowę i bezpośredni kontakt.

W świecie zdominowanym przez technologię targi stały się przestrzenią „offline”: zamiast w ekrany, uczestnicy patrzyli w papierowe strony, a emotikony zastąpiły uśmiechy. Wielu podkreślało, że to właśnie żywe relacje i rozmowy tworzyły atmosferę tegorocznej edycji.

Inauguracja z hejnałem i tytułami Ambasadorów

Tradycyjnie w południe pierwszego dnia hejnał mariacki zabrzmiał nie tylko na Rynku Głównym, ale też w halach Expo Kraków, symbolicznie łącząc historię ze współczesnością. W trakcie otwarcia po raz 14. wręczono tytuły Ambasadorów Targów – wyróżnienia dla osób promujących czytelnictwo. Uhonorowani zostali: Andrzej Łączyński, założyciel i redaktor naczelny Wydawnictwa Karpaty; Małgorzata Bugaj, dziennikarka i współtwórczyni Telewizji Targowej; oraz Kinga Marszałek, autorka profili @booksxvs i podcastu „Ktoś Coś Mówi”.

Krakowskie hale przez cztery dni wypełniał gwar rozmów i szelest przewracanych kartek. Program obejmował m.in. bloki poświęcone literaturze pięknej, young adult, fantastyce, non-fiction, a także Festiwal Literatury Kobiecej, Górskiej i Podróżniczej, Mroczne Historie oraz Dziecięcą Strefę Literacką. Wśród setek obecnych twórców byli m.in. Katarzyna Bonda, Wojciech Chmielarz, Ałbena Grabowska, Katarzyna Grochola, Marek Krajewski, Jakub i Robert Małeccy, Weronika Marczak, Anda Rottenberg, Michał Rusinek, Szczepan Twardoch i Adam Wajrak.


Silnie zaznaczyła się także obecność autorów zagranicznych. Adam Kay, Arne Lindmo, Mercedes Ron, Antonio Scurati, Chiara Valerio czy Samantha Shannon podkreślali żywiołową, otwartą publiczność. Shannon zauważała, że widok tłumów przy stoiskach przeczy tezom o spadku czytelnictwa. Duże zainteresowanie towarzyszyło spotkaniom z Dmitrijem Glukhovskym, który mówił, że rzadko ma okazję na żywo zobaczyć tak wielu ludzi, którzy rzeczywiście poznali jego książki — i że taka konfrontacja twórcy z czytelnikami działa trzeźwiąco i inspirująco.

Rodzinny charakter wydarzenia podkreślił bogaty program dla najmłodszych i młodzieży. Na dzieci czekało około 100 stoisk z literaturą oraz dziesiątki warsztatów: od „Sensoryki dla Smyka”, przez robienie zakładek origami i kolaży, po wizyty w Miasteczku Basi i strefie HarperKids. Emocji dostarczyły pokazy naukowe Adama Mirka, autora „Bebechów…” i „Glutologii”, a także rozgrywki w strefie planszówek BookGame. Do Krakowa przyjechali m.in. Justyna Bednarek, Grzegorz Kasdepke, Bogusław Janiszewski, Rafał Kosik, Zofia Stanecka oraz Nela Mała Reporterka, która tradycyjnie przyciągnęła młodych podróżników.

Młodzieży i młodym dorosłym zaproponowano zajrzenie za kulisy pracy ze słowem: symulację rozprawy sądowej „Oskarżona AI”, warsztaty pisarskie i korektorskie, a także spotkania z dziennikarzami i autorami.

Pierwsze dwa dni były zarazem świętem branży: redaktorów, tłumaczy, ilustratorów, księgarzy, bibliotekarzy i wydawców. W dyskusjach dominował temat roli technologii i sztucznej inteligencji. Uczestnicy zgodnie podkreślali, że nowe narzędzia mogą wspierać procesy wydawnicze, ale nie zastąpią ludzkiego doświadczenia, intuicji i relacji. Korektorka Patrycja Bukowska wskazywała, że językowe modele ułatwiają pracę, jednak to człowiek odpowiada za jakość i sens tekstu. Z kolei Szymon Kosik z Polskiej Izby Książki oceniał, że rośnie potrzeba debaty o kondycji rynku oraz że świadoma społeczność czytelników napędza te rozmowy. W programie znalazły się też panele o prawie autorskim, przyszłości zawodu tłumacza i redaktora, roli człowieka w cyfrowym ekosystemie książki i nowoczesnych technologiach druku.

Ogłoszono również laureata Nagrody im. Jana Długosza. W 2025 roku wyróżnienie otrzymał Piotr Kłodkowski za „Azjatycką Wielką Grę. Indie i Azja Południowa w sporze o regionalną i globalną dominację w XX i XXI wieku” (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego). Autor podkreślał, że zrozumienie przemian w Azji pozwoli Polsce budować lepsze relacje z państwami Południa, Wschodu i Centrum kontynentu. Dodatkowe wyróżnienie za osiągnięcie edytorskie przyznano Wojciechowi Walczakowi, Karolowi Łopateckiemu i Andrew B. Pernalowi za „Najstarszy atlas Rzeczypospolitej Obojga Narodów” (Polonika).

W weekend działała pierwsza w Polsce telewizja targowa w pełni poświęcona literaturze, w formule inspirowanej programami śniadaniowymi. Rozmowy prowadzili Małgorzata Bugaj, Justyna Dżbik-Kluge, Adam Szaja i Łukasz Wojtusik. W studiu pojawili się m.in. Jakub Ćwiek, Antonio Scurati, Samantha Shannon, Maciej Siembieda, Robert Małecki, Radek Rak, Ałbena Grabowska, Jakub Małecki, Anna Kańtoch, Magdalena Majcher, Małgorzata Rozenek-Majdan czy Dariusz Szpakowski.

Targi dobiegły końca, ale ich atmosfera zostanie w podpisanych książkach, zdjęciach i krótkich rozmowach zaczynających się od „co warto przeczytać?”. Hasło edycji świetnie współgrało z nastrojem wydarzenia — było autentycznie i energetycznie. Organizatorzy żartują, że tegoroczny słownik można by uzupełnić o „kidosy” i „kolejkożanki” — symbole radości i pasji do czytania, które czuło się w każdym zakątku hal.

Źródło: malopolska.pl