Kiedy wypada Wielkanoc? I dlaczego nie zawsze w tym samym czasie?
Wielkanoc to święto ruchome. Może przypaść najwcześniej 22 marca, a najpóźniej 25 kwietnia. Datę ustalono już w IV wieku i – choć może brzmieć to jak zagadka matematyczna – zasada jest jasna: Wielkanoc wypada w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. Jeśli pełnia przypada w sobotę, to już następnego dnia jest Wielkanoc. Jeśli pełnia wypadnie w niedzielę – trzeba czekać aż do kolejnej.
W praktyce oznacza to, że święto może „wędrować” po kalendarzu. Dodatkowo Kościół posługuje się uproszczonym, tzw. paschalnym kalendarzem księżycowym, a nie dokładnymi danymi astronomicznymi. I choć brzmi to nieco skomplikowanie, pozwala ustalać daty świąt z dużym wyprzedzeniem.
W tym roku wyjątkowo Wielkanoc przypada dość późno, bo 20 kwietnia – a to oznacza również, że niemal na pewno czeka nas już prawdziwie wiosenna aura.
Wspólna data katolików i prawosławnych
Zbieżność daty Wielkanocy dla katolików i prawosławnych w 2025 roku to nie lada gratka – i rzadkość. Choć zasada wyliczania daty jest podobna, Kościoły wschodnie stosują kalendarz juliański, co powoduje przesunięcie o 13 dni względem kalendarza gregoriańskiego. Dodatkowo w tradycji prawosławnej przestrzega się zasady, by Wielkanoc nie przypadała wcześniej niż żydowska Pascha, co czasem wydłuża oczekiwanie na święto nawet o kilka tygodni.
Tegoroczna synchronizacja niesie symboliczne przesłanie jedności – tym bardziej, że przypada dokładnie 1700 lat po Soborze Nicejskim, który ustalił regułę wyznaczania daty Wielkanocy.
Symbolika i religijna głębia
Wielkanoc to przede wszystkim święto Zmartwychwstania Chrystusa – kulminacyjny moment całego roku liturgicznego. W Kościele katolickim najważniejszym punktem obchodów jest Wigilia Paschalna, odprawiana w sobotni wieczór. Po niej w wielu parafiach odbywają się poranne procesje rezurekcyjne. W Kościele prawosławnym centralnym punktem jest jutrznia paschalna – nocna liturgia pełna światła, dzwonów i śpiewu „Chrystus zmartwychwstał!”. Jednym z najbardziej niezwykłych rytuałów Wielkiej Soboty w tradycji prawosławnej jest ceremonia Świętego Ognia w Jerozolimie – płomień zapalany w Bazylice Grobu Pańskiego, uważany za cudowny znak Zmartwychwstania. Ogień ten trafia także do Polski i jest dzielony między wiernych.
Polskie zwyczaje wielkanocne
Trudno wyobrazić sobie Wielkanoc bez święconki. W Wielką Sobotę wierni przynoszą do kościołów koszyczki wypełnione symbolicznymi produktami: jajkami, chlebem, kiełbasą, solą, chrzanem i figurką baranka. To piękny, rodzinny rytuał, który łączy pokolenia. Nieodłącznym elementem są też pisanki – kolorowe jajka zdobione ręcznie woskiem, drapane, malowane. Ten zwyczaj ma w Polsce wielowiekową historię i choć dziś ma wymiar bardziej dekoracyjny, dawniej wierzono, że pisanki mają magiczną moc: chronią dom, zapewniają urodzaj, a nawet leczą. Wielkanocny stół to królestwo tradycyjnych smaków. Żurek z białą kiełbasą, mazurki, babki, jajka faszerowane, domowe pasztety i pieczenie – to nie tylko uczta dla podniebienia, ale także ważny element kultury i tożsamości. A dzień po świętach – śmigus-dyngus, czyli Lany Poniedziałek. Oblewanie wodą to stary, słowiański rytuał oczyszczenia i symbolicznego „zlania” zimy. Dawniej wierzono, że dziewczyna, którą najbardziej oblewano, miała największe szanse na szybkie zamążpójście.
Wielkanocne ciekawostki ze świata
W Szwecji i Finlandii dzieci przebierają się za wielkanocne wiedźmy i chodzą od domu do domu z życzeniami, otrzymując słodycze – niczym halloweenowe psikusy. W Grecji, na wyspie Korfu, w Wielką Sobotę tłucze się gliniane dzbany rzucane z balkonów – na szczęście. W krajach anglosaskich Wielkanoc to przede wszystkim zajączek i polowanie na czekoladowe jajka. Tradycja ta przyjęła się również w Polsce, szczególnie na Śląsku i Pomorzu. W Australii, zamiast zajączka, upowszechnia się sympatyczny bilbi – lokalny torbacz, zagrożony wyginięciem, który symbolicznie „przejmuje” rolę wielkanocnego posłańca.
W USA prezydent organizuje coroczne turlanie jajek na trawniku Białego Domu, a w Meksyku wielkanocnym zwyczajem jest widowiskowe palenie kukieł Judasza.
Wielkanoc współcześnie
Wielkanoc zyskuje również nowe formy wyrazu. Coraz częściej spotykamy się z miejskimi jarmarkami wielkanocnymi, polowaniami na jajka w parkach i nowoczesnymi dekoracjami, które łączą tradycję z aktualnymi trendami. Zamiast kartek, życzenia przesyłane są przez komunikatory, a coraz popularniejsze staje się wręczanie dzieciom drobnych upominków – również poza regionami, gdzie tradycyjnie „zajączek” przynosił prezenty.
